મનોલયનો માર્ગ
પ્રશ્નકર્તા: મન રોજ નવું નવું માગે છે તે શું કરવું?
દાદાશ્રી: તારે મનને મારી નાખવું છે કે જીવતું રાખવું છે?
પ્રશ્નકર્તા: દાદા, મારું મન કાઢી લો.
દાદાશ્રી: ના અલ્યા, મન કાઢી ના લેવાય. આ શરીરમાંથી જો મન કાઢી લેવામાં આવે તો એબ્સન્ટ માઈન્ડેડ થઈ જવાય અને એબસન્ટ માઈન્ડેડને તો ગાંડાની હોસ્પિટલમાંય ના લે. કારણ કે, ગાંડાઓનેય માઈન્ડ તો હોય છે જ ને? નવું નવું માગવું એ તો મનનો ખોરાક છે. ઘડીમાં કહે, 'મિયાંને પૈણ' ને ઘડીમાં કહે, 'હિન્દુને પૈણ'. 'આપણે' આવાને પૂછીએ કે, 'ક્યાં રહો છો?' એની તપાસ કરવી પડે કે કઈ પોળમાં રહે છે?
પ્રશ્નકર્તા: આ મનની તપાસ કોણ કરી શકે?
દાદાશ્રી: આ સંસારમાં મનોયોગી પુરુષો હોય તે મનની તપાસ કરી શકે, પણ એનાથી મનનો વિલય ના થાય, એ મન વધતું અટકાવી શકે. છતાં, એ લોકોને જેમાં ગમતું હોય તે ગાંઠો તો મોટી થતી જાય. મનનો વિલય કરવાની યથાર્થ દવા જોઈએ તો વિલય થાય.
એક બાજુ મન ડિસ્ચાર્જ થાય છે ને બીજી બાજુ ભ્રાંતિએ કરીને ચાર્જ થાય છે. ડિસ્ચાર્જ મનને આંતરી ના શકાય. 'જ્ઞાની પુરુષ' ચાર્જ થતા મનને સીલ મારી દે, પછી ડિસ્ચાર્જ મન ક્રમે ક્રમે ઓગાળી શકાય, અને તે પણ માત્ર 'જ્ઞાની પુરુષ'ના જ્ઞાનશસ્ત્રથી! મન તો જ્ઞાનીઓને પણ હોય અને મહાવીર ભગવાનને પણ હતું, પણ તેમને ને મનને કેવું રહે? આ લગ્નમાં માણસ દરવાજે ઊભો હોય, તો તેની પાસેથી એક એક માણસ જે' જે' કરતો જાય, તેમ જ્ઞાનીઓને મનની ગાંઠ ફૂટે ને વિચાર સ્વરૂપે એક એક વિચાર આવે ને સલામ કરીને જાય, અને બીજો આવે. જ્ઞાનીઓને વિચાર જોડે જ્ઞાતા-જ્ઞેય સંબંધ હોય, વિચારમાં પોતે તન્મય ના થઈ જાય, શાદી સંબંધ ના હોય. 'જ્ઞાની પુરુષ' નહીં મળવાથી ફાવે એવા વિચારો આવવા માંડ્યા અને એ જ વિચારોમાં તન્મય થવાથી ગાંઠો બંધાઈ ગઈ; તેના પાછા વિચારો આવ્યા જ કરે છે, અને એ જ પોતાને હેરાન કરે છે. પણ 'જ્ઞાની પુરુષ' મળી જાય તો ગાંઠો શી રીતે ઓગાળવી તે બતાવે, એટલે ઓગળી જાય.
મન બંધાય, પ્રદર્શિત અભિપ્રાયે!
પ્રશ્નકર્તા: તો અભિપ્રાય પ્રદર્શિત કરે અને પ્રદર્શિત ના કરે, બેમાં ફેર પડે કે ના પડે?
દાદાશ્રી: અભિપ્રાય પ્રદર્શિત ના કરે તો મન ઊભું ના થાય, મન બંધ થઈ ગયું. પ્રદર્શિત કરે એટલે મન ઊભું થયું, મનનો જન્મ થાય.
પ્રશ્નકર્તા: ઓપિનિયન હોય પણ તમે બોલો નહીં તો?
દાદાશ્રી: બોલો નહીં તો એ ઓપિનિયન ઊડી જાય છે. બોલો તો જ મન ઊભું થાય. કઢી ખારી છે, આપણા મનમાં હોય પણ વાણીમાં બોલો નહીં તો કશુંય નહીં. બોલ્યા કે તરત મન ઊભું થયું, જન્મ થયો. એ વાત સમજાય નહીં એવી બહુ ઝીણી વાત છે. એ આધારે તમે મન ઓછું કરી શકો એમેય છો.
ઓપિનિયન જેમાં ને તેમાં! હમણે ચા આવી એ મોળી છે, કહેશે. આ પાછું 'શાકમાં મીઠું વધારે પડ્યું છે.' અલ્યા, ખા ને છાનોમાનો. ના ખાવું હોય તો રહેવા દે. ઓપિનિયન શું કરવા આપે છે? કઢી સારી હોય તોય તમને જમવું હોય, ઠીક લાગે તો લ્યો. ના લેવી હોય તો કંઈ નહીં, પણ અભિપ્રાય ના બોલવો જોઈએ. એટલે મન બંધ થઈ જાય. તમને કઢી ખાવામાં વાંધો નથી. કઢી સારી કહો તો એ ઓપિનિયન. કઢી ખરાબ છે એમ કહો તોય ઓપિનિયન. અને કઢી સારી-ખરાબ ન કહો, ને તમે ખાવ તો માઈન્ડનો જન્મ થતો અટક્યો. એટલે તમે કોઈને ઓપિનિયન આપવાનો બંધ કરી દેશો એટલે માઈન્ડનો જન્મ થતો અટક્યો. સમજાય એવી વાત છે ને?
પ્રશ્નકર્તા: બહુ મોટી વાત કરી. આપણે તો પ્રતિક્ષણે અભિપ્રાય આપી દેતા હોઈએ છીએ.
દાદાશ્રી: તેથી જ મન ઊભું થાય.
એટલે આ અમારી શોધખોળ બહુ મોટી છે. બહાર પડે તો જગતનું કલ્યાણ થઈ જાય. ફાધર ને મધર ખોળી કાઢ્યા.
અમારા અભિપ્રાય નહીં એટલે અમારું મન ખલાસ થઈ ગયું. હવે અભિપ્રાય એટલે કંઈ માણસોને માટે આપે છે એવા નહીં, પણ ખાવાની વસ્તુ માટે 'બહુ સરસ છે, ખરાબ છે, અભિપ્રાય આપવાની શી જરૂર છે? ખાઓ-પીઓ, મજા કરો.' બધું કંઈ ખાવાનું ના કહે છે?
પ્રશ્નકર્તા: બરાબર છે.
દાદાશ્રી: શિખંડ-પૂરી, બાસુંદી-પૂરી, બધું ખાઓ-પીઓ, પણ અભિપ્રાય આપવાની જરૂર નથી. આ ખાટું છે, એવું તમારે કહેવાની શી જરૂર છે?
એટલે આપણે મનનો જન્મ ન કરવો હોય તો ન જ કરી શકીએ, અને કરવો હોય તો કરી શકીએ, ફાધર-મધર જાણ્યા હોય તો. આ ભવમાં ઓપિનિયન બંધ કર્યા હોય તો આવતા ભવમાં મન બંધ. એટલે ખારું થયું તોય ઓપિનિયન નહીં. ના ખાવું હોય તો ના ખાવું, પણ ઓપિનિયન નહીં. ગળ્યું થયું, ખૂબ ખાવું હોય તો ખાવ, પણ ઓપિનિયન નહીં. નોબલ માણસ મળ્યા હોય, એની જોડે બધો વ્યવહાર કરો, નોબિલિટીનો લાભ ઊઠાવો, પણ ઓપિનિયન નહીં. આ ઓપિનિયન ઈઝ ધી ફાધર ઓફ માઈન્ડ. આ બહુ ઊંડી, ઊંચી શોધખોળ છે. જ્યારે આ લોકો એને પકડશે ત્યારે સમજાશે. કારણ કે, અત્યાર સુધી મન તો ભગવાનનું આપેલું માનતા હતા, કે મન ભગવાને આપેલી વસ્તુ છે, પણ એવું નથી.
જ્ઞાનીનું મન કેવું હોય છે? તે ક્યારેય બંધાય નહીં. જો તમે હીરા બતાવો તો પણ તે બંધાય નહીં!
Book Name: આપ્તવાણી-2 (Page #293 - Paragraph #2 to #7, Page # 294 – Paragraph #1 & #2)
Q. મન કેવી રીતે ઉત્પન્ન થાય છે? મનનું વિજ્ઞાન શું છે? અભિપ્રાયોથી ભરેલા મનને કેવી રીતે કાબૂ કરવું?
A. આ છે, મનનાં ફાધર-મધર! પ્રશ્નકર્તા: એ કેવી રીતે જાણવું? દાદાશ્રી: કોઈને પૂછવું, કોઈ પુસ્તકમાં... Read More
A. કોણ ચંચળ, કોણ અચળ? પ્રશ્નકર્તા: મનુષ્યનું મન ચંચળ કેમ હોય? દાદાશ્રી: એનો સ્વભાવ જ ચંચળ છે. એ... Read More
Q. નેગેટિવ વિચારોમાંથી કેવી રીતે બહાર નીકળી શકાય? ખરાબ વિચારો પર કેવી રીતે કાબૂ મેળવી શકાય?
A. નાગમતા વિચારો સામે... સહેજે વેગળો ખરાબ વિચાર થકી! બીજી વાતચીત કરો. બધા ખુલાસા કરો. અત્યાર સુધી... Read More
Q. શા માટે હું માનસિક રીતે નબળો માણસ છું? કેવી રીતે હું ઝડપથી નિર્ણય લઈ શકું?
A. નિશ્ચય કરે કોણ? પ્રશ્નકર્તા: મારું મન નિર્બળ કેમ રહે છે? દાદાશ્રી: શરીર સારું રહે છે ને? હેં?... Read More
Q. શા માટે મારું મન ધાર્મિક ક્રિયાઓમાં એકાગ્ર નથી થતું? હું કેવી રીતે એકાગ્રતા રાખી શકું?
A. નોટો ગણતી વખતે! પ્રશ્નકર્તા: મારો પ્રશ્ન એ હતો કે સતત જપ કરીએ, માળા ફેરવીએ તોય એકાગ્રતા કેમ નથી... Read More
Q. મનની અંદર મતભેદ કેવી રીતે ઊભા થાય છે?
A. 'ગત' અને 'વર્તમાન' જ્ઞાન-દર્શન! મન એટલે શું? પૂર્વભવનો લઈને આવેલો તૈયાર માલ. પૂર્વભવે જે આપણું... Read More
Q. શું વિચારોને દબાવી દેવા શક્ય છે? તમે તે કેવી રીતે કરો છો? મનને દબાવવાથી શું પરિણામો આવે છે?
A. વિચારોનું શમન શી રીતે? પ્રશ્નકર્તા: મનમાં ચાલતા વિચારોનું શમન કેવી રીતે કરવું? દાદાશ્રી: વિચાર... Read More
Q. બેચેન મન કે અશાંતિમાંથી કેવી રીતે બહાર નીકળી શકાય?
A. ચંચળતા જ દુઃખનું કારણ! મનુષ્યની બે પ્રકારની જાગૃતિ, એક સ્થિરતાની જાગૃતિ ને એક ચંચળતાની જાગૃતિ.... Read More
Q. તમે કેવી રીતે તમારા મન પર કાબૂ મેળવી શકો?
A. મન વશ વર્તાવે જ્ઞાની! મહાવીર ભગવાને શું કહ્યું? મનને જેણે વશ કર્યું, એણે જગતને વશ કર્યું અને મન વશ... Read More
subscribe your email for our latest news and events